Податоците од анализата на анкетата за информираноста на граѓаните за своите потрошувачки права говорат дека најголем дел од граѓаните испитаници (60 %)  имале проблем со остварувањето на своите потрошувачки права, односно 27 %  делумно имале проблем со остварувањето на своите потрошувачки права, додека пак само 13 % проценти немале проблем со остварувањето на своите права како потрошувач.

Најголем дел од испитаниците имале проблем со неквалитетен производ, односно со остварувањето на правата од гаранција и сервисирање. Понатаму, како трет најголем проблем со кој се соочиле потрошувачите се телекомуникациските услуги. Со релативно помал број на проблеми потрошувачите се соочиле со комуналните услуги, со туристичките патувања и со други услуги, како и правата при користење на медицински услуги. Најмал број на проблеми се забележуваат при користењето на осигурителните услуги.

Најголем дел од потрошувачите лично се обратиле до трговецот, а останатите се обратиле преку електронска пошта или по писмен пат преку пошта, додека пак само 8 % не се обратиле до трговецот.

„Сметаме дека ова е одличен податок поради тоа што секогаш кога потрошувачот има проблем, најпрвин треба да се обрати до трговецот и да го информира дека кај производот се појавил недостаток или дека услугата не е исполнета, и да проба да го реши проблемот во директна комуникација со трговецот“, велат од Организацијата на потрошувачи.

Според податоците, поголем број од потрошувачите добиле одговор на поднесениот приговор, но сепак, како што велат од ОПМ, загрижувачки е податокот дека дури 38 % не добиле одговор на приговорот. Тоа, заклучуваат од ОПМ, дава до знаење дека трговците не се секогаш расположени за решавање на проблемите на потрошувачите во директна комуникација со нив.

Само 10 % од испитаниците одговориле дека нивниот проблем бил решен по добивање на одговор на приговорот. Дури 62 % одговориле дека проблемот не им бил решен, односно 28 % одговориле дека делумно им бил решен проблемот. Најголем број од потрошувачите воопшто не ја продолжиле постапката и случајот не го пријавиле до ниту една институција која работи на решавање на проблемите на потрошувачите.

Оние што ја продолжиле постапката, во најголем број се обратиле до Организацијата на потрошувачите на Македонија и/или до надлежен државен орган, додека пак останатите  се обратиле до Народниот правобранител и/или до Советот за заштита на потрошувачите на Град Скопје. Сепак, и по случајот на пријавување до институциите, најголем број од испитаниците (60 %) одговориле дека проблемот не им бил решен, односно 18 % одговориле дека проблемот им бил делумно решен.

Најголем број од потрошувачите, дури 90 % никогаш не користеле медијација за решавање на потрошувачки проблем, а само 10 % ја користеле медијацијата како метод за алтернативно решавање на спорот.

„Поради ова сметаме дека е потребно зголемување на свеста на потрошувачите за медијацијата како начин за решавање на секаков вид спорови, вклучувајќи ги и потрошувачките. Имено медијацијата е најкористен метод за решавање на потрошувачки спорови во земјите на ЕУ, па поради тоа сметаме дека со приближување на македонското законодавство до законодавството на ЕУ, ќе се приближи медијацијата до потрошувачите и ќе се зголеми процентот на потрошувачи кои би ја користење медијацијата како начин за алтернативно решавање на потрошувачките спорови“, велат од ОПМ.

Најголем број од испитаниците никогаш не започнале судска постапка за решавање на потрошувачки проблем, додека пак останатите одговорија дека би започнале, но сметаат дека сложеноста на процедурата, нејзиното траење и висината на трошоците ги спречуваат. Само 4 % од испитаниците започнале судска постапка.

„Сметаме дека со упростување на постапката и со намалување на трошоците за потрошувачки спорови значително ќе се зголеми бројот на потрошувачи кои ќе поведат судска постапка за решавање на потрошувачки спор“, посочуваат од ОПМ.

Најголем број од испитаниците одговорија дека сметаат дека делумно се штитат нивните права, односно дека нивните права воопшто не се заштитени. Само 10 % од испитаниците одговорија дека сметаат дека нивните права се заштитени, а 16 % одговорија дека не се доволно запознаени со законите и со институциите, односно со системот за заштита на правата на потрошувачите, па затоа не можат да го одговорат ова прашање.

„Со ова можеме да заклучиме дека, меѓу другото, сѐ уште голем број на потрошувачи не се доволно информирани за начинот на кој се штитат нивните права, додека пак од оние кои се информирани, многу голем број сметаат дека нивните права не се заштитени со сегашната поставеност на системот за заштита на потрошувачите“, велат од ОПМ.

Поради ова, додаваат од ОПМ, потребно е итно донесување на нов Закон за заштита на потрошувачите, како примарен закон кој го регулира ова подрачје. Постојниот Закон веќе има претрпено 6 значителни измени и е тежок за разбирање од страна на обичен потрошувач, па дури и од образован правник.

„Исто така, и поставеноста на институциите е прилично конфузна за потрошувачите, па многу често тие не се запознаени со надлежностите на институциите, како и за начините на поднесување на пријава, односно започнување на постапка за решавање на потрошувачки проблем. Поради ова сметаме дека е потребно воведување на унифициран систем за поплаки и жалби, во кој ќе бидат вклучени сите надлежни институции, здруженија на потрошувачи, даватели на јавни услуги итн.“, истакнуваат до ОПМ.

Најголем број од испитаниците (49 %) сметат дека се делумно информирани, додека пак 28 % сметаат дека не се воопшто информирани, а најмалку, односно 23 %, сметаат дека се целосно информирани за своите потрошувачки права. Најголем број од граѓаните се информираат за своите права преку интернет-порталите.

Според податоците, најголем број од испитаниците не побарале правна помош при решавање на потрошувачки проблем, додека пак останатите побарале помош од правник/адвокат, од советодавно биро, од надлежен орган или се информирале преку информативни материјали.

Исто така, само 3 % сметаат дека трговците им ги даваат сите информации на потрошувачите. Навистина е неверојатен фактот, велат од ОПМ, дека само 3 % сметаат дека трговците им ги даваат сите информации на потрошувачите, односно дури 51 % сметаат дека само делумно им се дадени информациите од страна на трговците, т.е. 46 % од испитаниците сметаат дека трговците воопшто не ги информираат за производот, односно за услугата.

Само 4 % од испитаниците одговорија дека сметаат дека трговците целосно ги почитуваат нивните права, 56 % одговорија дека сметаат дека трговците само делумно ги почитуваат нивните права, а 40 % од испитаниците одговорија дека сметаат дека трговците воопшто не ги почитуваат нивните права.

По малиот број на позитивни мислења на испитаниците за почитувањето на нивните права од страна на трговците, ги прашавме испитаниците колку го земаат предвид тоа дали се почитувани нивните права кога купуваат некој производ или услуга?

Најголем број од испитаниците сметаат дека земаат в обѕир колку се почитувани нивните права кога купуваат некој производ или услуга, но дека тоа не е пресудно при купувањето на производот, односно услугата.

„Двојно помалку граѓани внимаваат на тоа дали трговецот ги почитува нивните права, додека пак мал број испитаници воопшто не размислуваат за нивните права при купувањето на производот, односно услугата, или внимаваат само во одредени случаи во зависност од тоа каков вид на производ или каква услуга купуваат“, велат од Организацијата на потрошувачи на Македонија.

ПРОПИСИТЕ ЗА ЗАШТИТА НА ПОТРОШУВАЧИТЕ ТРЕБА ДА БИДАТ ЈАСНИ ЗА ГРАЃАНИТЕ: Ни перфектната правна норма не вреди многу доколку не се применува во практиката

M.В